با درخواست طرف‌های درگیر مخاصمه در یمن، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در اواسط آوریل 2023 آزادسازی و انتقال 973 بازداشت‌شده در ارتباط با این مخاصمه را تسهیل کرد. ما در مقام یک میانجی بی‌طرف در شرایط پرتنش می‌توانیم فضاهایی ایجاد کنیم که در آن افراد می‌توانند از چنگال خشونت و دشواری، در یمن و ورای مرزهای آن بگریزند.
مقاله، 28 فروردین 1402 (17 آوریل 2023)، یمن
جمعه 25 فروردین 1402، فرودگاه عدن. نماینده کمیته بین‌المللی صلیب سرخ فاطیما ساتور بازداشت‌شدگان سابق را در سفر خود به صنعا همراهی می‌کند. فاطیما به آنها قبل از اینکه سوار هواپیما بشوند تلفنی می‌دهد تا بتوانند به خانواده‌هایشان خبر دهند که به‌زودی به خانه برمی‌گردند. «خیلی تکان‌دهنده است، همه‌شان از فکر دیدن بستگانشان تا چند ساعت دیگر بعد از سال‌ها اسارت سرخوشند».
بازداشت‌شدگان سابق به صنعا می‌رسند. © کمیته بین‌المللی صلیب سرخ
دستگاه لجستیک دو هواپیمای چارترشده و سه هواپیمای متعلق به کمیته بین‌المللی صلیب سرخ را بسیج کرد که جمعاً 18 پرواز رفت و برگشت بین شش شهر در یمن و عربستان سعودی به انجام رساندند و بازگشت امن بیش از 950 نفر به میهن را تسهیل نمودند.
پرسنل پزشکی و داوطلبان جمعیت‌های هلال احمر یمن و عربستان سعودی به بازداشت‌شدگان دارای معلولیت در سوار و پیاده شدن از هواپیما کمک کرده و هنگام نیاز خدمات کمک‌های اولیه و آمبولانس ارائه کردند. این عملیات تا دوشنبه 28 فروردین ادامه داشت که شش نفر آخر بازداشت‌شدگان سابق آخرین مرحله سفر خود را با تاکسی یا اتوبوس و حمایت مالی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ انجام دادند.
در طول پرواز، یک بازداشتی سابق به فاطیما می‌گوید: «من سال‌هاست منتظر این لحظه‌ام و فقط یک چیز می‌خواهم؛ اینکه بچه‌هایم را بغل کنم». بعد با چهره‌ای خندان اضافه می‌کند: «این ماه دو بار عید فطر داریم، یکی امروز یکی هم هفته دیگر!»
هنگام رسیدن به عدن، باند فرودگاه پر از مقامات مسئول، نظامیان و اعضای خانواده‌هاست. افراد همدیگر را درآغوش می‌گیرند، پیشانی هم را می‌بوسند و فی‌البداهه رقص‌های سنتی می‌کنند. فاطیما می‌گوید: «خانواده‌ها چنان با شوق گریه می‌کنند که دیگر نمی‌توانند حرف بزنند».
کاری فراتر از انتقال افراد
این عملیات آزادسازی نتیجه مذاکراتی است که 29 اسفند (20 مارس) در برن سوئیس خاتمه یافت و در آن طرف‌های مخاصمه با آزادسازی نزدیک به 900 نفر موافقت کردند. ما همراه با دفتر فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن ریاست این جلسات را بر عهده داشتیم.
در دسامبر 2018، طرف‌های مخاصمه توافق استکهلم را امضا کردند که بر اساس آن به آزادسازی بازداشت‌شدگان مرتبط با مخاصمه متعهد شدند.
این عملیات دومین عملیات بزرگ آزادسازی مربوط به مخاصمه یمن است که ما تسهیل کرده‌ایم؛ بزرگترین عملیات در اکتبر 2020 بود که بیش از یک هزار بازداشت‌شده آزاد شدند.
نایب رئیس عملیات کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در یمن رالف وهبی می‌گوید «بخشی از یک اتفاق تاریخی بودن واقعاً افتخاری است اما بگذارید واضح بگوییم: نقش ما قطعاً فراتر از چارترکردن هواپیما و انتقال افراد است».
در روزها و هفته‌های منتهی به این عملیات، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ از همه بازداشت‌شدگان در محل بازداشت‌شان بازدید کرد و با آنها دیدارهای محرمانه داشت تا اطمینان حاصل کند که بازگشت به میهن با تمایل خودشان صورت می‌گیرد و امنیتشان تضمین شده است.
نمایندگان همچنین اطمینان حاصل کردند که بازداشت‌شدگان سلامت لازم برای پرواز و امکان اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها درباره بازگشتشان را داشته باشند.
تأثیرگذاری انسانی این قبیل عملیات‌های آزادسازی عظیم است. رالف وهبی تأکید می‌کند «این عملیات به پایان‌دادن رنج بسیاری از خانواده‌های جدامانده و اعتمادسازی بین طرف‌ها کمک می‌کند که امیدواریم به عملیات‌های آزادسازی بیشتری هم منتهی شود».
پرسنل هلال احمر یمن و عربستان سعودی به بازداشت‌شدگان دارای معلولیت در سوار و پیاده شدن از هواپیما کمک می‌کنند. © کمیته بین‌المللی صلیب سرخ
چرا بازداشت‌شدگان نیاز به حمایت دارند
همانطور که در آخرین گزارش ما درباره مسأله بازداشت آمده، «بازداشت‌شدگان نسبت به بدرفتاری بازداشت‌کنندگان و زندانبان‌ها آسیب‌پذیرند، سلامتشان کاملاً به ظرفیت‌‌ها و منافع بازداشت‌کنندگانش بستگی دارد و بسیاری از آنها مضطربند چون نمی‌دانند چه‌مدت در بازداشت خواهند ماند».
این خطرات همواره برقرار است و ممکن است در حین عملیات‌های آزادسازی و انتقال به‌دلیل نفرت و انزجاری که بین دشمنان ایجاد شده یا نزدیکی به محل عملیات‌های نظامی در دست اجرا تشدید هم بشود.
درست همین جاست که ما ارزش افزوده مشخصی داریم که از خلال دهه‌ها اقدام بی‌طرفانه در اثنای موقعیت‌های دوقطبی و خشونت‌بار به‌دست آمده است. ما با بی‌طرف‌سازی فضاهایی چون بیمارستان‌ها و وسائل نقلیه مانند اتوبوس و هواپیما می‌توانیم جلو آسیب‌دیدن همه افراد تحت حمایت نشان‌های صلیب سرخ، هلال احمر یا کریستال سرخ را بگیریم.
دستگاه لجستیک دو هواپیمای چارترشده و سه هواپیمای متعلق به کمیته بین‌المللی صلیب سرخ را بسیج کرد که جمعاً 18 پرواز رفت و برگشت بین شش شهر در یمن و عربستان سعودی به انجام رساندند. © کمیته بین‌المللی صلیب سرخ
خانواده‌های بسیاری هستند که از سرنوشت عزیزانشان، اینکه زنده‌اند، مرده‌اند، مجروح یا بازداشت‌شده‌اند بی‌اطلاعند. آنها هم سزاوار شفاف‌سازی‌اند. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ طرف‌ها را به آغاز مذاکرات درباره بازگشت به میهن و تبادل کسانی که همچنان در بازداشت به‌سر می‌برند یا در جنگ کشته‌‌شده‌اند تشویق می‌کند.
رالف وهبی در انتها می‌گوید: «قدردانیم که همه طرف‌های مخاصمه به کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در جایگاه میانجی بی‌طرف در این عملیات اعتماد دارند اما بیایید به خاطر داشته باشیم که هنوز بازداشت‌شدگانی هستند که انتظار آزادیشان را می‌کشند. ما آماده کمک هستیم».
حضور در یمن از سال 1962
همانطور که در ماده 3 مشترک کنوانسیون‌های ژنو مقرر شده، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ خدمات خود را به طرف‌های مخاصمه در این کشور ارائه کرد تا به آسیب‌پذیرترین قشر در این مخاصمه ویرانگر و طولانی کمک کند. ثبت بازداشت‌شدگان و بررسی اینکه با آنها رفتاری انسانی شود، برقراری ارتباط با خانواده‌هایشان، بهبود شرایط بازداشت در صورت نیاز و شرکت در آزادسازی امن آنها از جمله این خدماتند.
هشت سال مخاصمه اخیر یمن را به زانو درآورده و خدمات اساسی‌اش در آستانه فروپاشی است و میلیون‌ها نفر به کمک‌های بشردوستانه متکی‌اند. ما با همکاری جمعیت هلال احمر یمن از پروژه‌های بهبود بهداشت و آب و فاضلاب در جوامع آسیب‌پذیر حمایت می‌کنیم، به مردم کمک می‌کنیم از نظر مالی مستقل شوند، و از تلاش‌ها برای پاکسازی بقایای قابل انفجار جنگی حمایت می‌کنیم. کسری تأمین بودجه‌های اخیر از سوی تأمین‌کنندگان بین‌المللی ممکن است اقدام بی‌طرفانه و بی‌غرضانه ما را تضعیف کند.
Comments