کنوانسیون‌های ژنو در واقع سنگ زیربنای حقوق بین‌المللی بشردوستانه بوده و معمولاً به نام «قوانین جنگ» شناخته می‌شوند. هدف از این کنوانسیون‌ها، کاهش آلام مردم در زمان جنگ و مخاصمات مسلحانه است. در آستانۀ 70 سالگی این کنوانسیون‌ها، دکتر هلن دورهام، مدیر بخش حقوق و سیاست بین‌الملل در کمیتۀ بین‌المللی صلیب سرخ پنج داستان نادرست و افسانه‌ای موجود در مورد کنوانسیون‌های ژنو را عنوان می‌کند.

افسانۀ یک: در جنگ هیچ محدودیتی برای آلام انسان‌ها وجود ندارد

واقعیت: از سوریه گرفته تا سودان جنوبی، رسانه‌های اجتماعی و اخبار با تصاویر درگیری و خشونت اشباع شده‌اند. با نگاه به این اطلاعات، به سادگی می‌توان تصور کرد که خشونت در زمان درگیری نامحدود است. با این حال، کنوانسیون‌های ژنو از این عقیده دفاع می‌کنند که حتی برای جنگ‌ها هم محدودیت وجود دارد.

قواعدی که در این کنواسیون‌ها ارائه شده‌ است مربوط به مسائلی مانند طرز رفتار با زخمیان و بیماران، منع شکنجه، حق خانواده‌ها برای دانستن سرنوشت خویشان مفقودشان و الزام به رفتار انسانی با اسرای جنگی است.

هر روزه شاهد اجرایی شدن این قوانین هستیم: وقتی ارتشی در زمان هدفگیری مراقب است که ساختمان‌های غیرنظامی را هدف نگیرد، وقتی به یک فرد زخمی اجازه داده می‌شود تا از ایست بازرسی عبور کند، وقتی کودکی در خط مقدم نبرد غذا و دیگر کمک‌های بشردوستانه را دریافت می‌نماید، و وقتی شرایط زندگی زندانیان ارتقاء می‌یابد.

همانگونه که نلسون ماندلا در رابطه با کنوانسیون‌های ژنو گفت: «آنها به طور مستمر و با قدرت تمام الزامات مشترکی را که برای مراقبت از یکدیگر به دوش داریم به ما یادآوری می‌کنند، حتی و به خصوص در شرایطی که رفتار دیگری را می‌طلبد.» (لندن، 2003)

افسانۀ دو: با برخی گروه‌ها نمی‌توان و یا نباید کاری داشت

واقعیت: بر اساس کنوانسیون‌های ژنو، کمیتۀ بین‌المللی صلیب سرخ مکلف است با تمامی طرف‌های درگیری ارتباط برقرار کند. این سازمان در سراسر جهان در رابطه با عملیات و نگرانی‌های بشردوستانه‌اش با چیزی حدود 200 گروه مسلح گفتگو می‌کند. تحقیقات به ما نشان داده که گروه‌های غیرمتمرکز غیردولتی تحت نفوذ ساختارهای فرماندهی هستند، پس می‌توان به گونه‌ای مثبت در این رهبران نفوذ کرد تا متقاعد شوند که از کنوانسیون‌های ژنو تبعیت کنند.

جهان امروزه در تلاش برای ایجاد توازن بین الزامات امنیتی دولت‌ها و اجرای عدالت برای قربانیان و بازماندگان، الزامات قانونی در رابطه با کسانی که با دشمن همدستی کرده‌اند و نیازهای بشردوستانه می‌باشد.

حقوق بین‌المللی بشردوستانه در اینجا می‌تواند کمک کند. این مجموعه قوانین در رابطه با انگیزۀ جنگ هیچ قضاوتی نمی‌کند، بلکه فقط می‌گوید که هر فردی که در خصومت‌ها مشارکت فعالی نداشته و یا دیگر ندارد مشمول حمایت بوده و باید با چنین فردی رفتاری انسانی پیشه کرد، حتی با دشمن.

افسانۀ سه: تاریخ مصرف کنوانسیون‌های ژنو گذشته است

واقعیت: در 1949 هیچکس فکرش را هم نمی‌کرد که روزی لازم شود در مورد حملات کور و یا نامتناسب سایبری تعریفی ارائه داد. به همین شکل، نویسندگان و امضا کنندگان کنوانسیون‌ها هم پیش‌بینی نکرده بودند که مخاصمات مسلحانۀ غیربین‌المللی در آینده چندین برابر و گروه‌های مسلح این چنین متنوع شوند.

در حالیکه ماهیت مخاصمات در حال تغییر است، قوانین جنگ هم نباید ایستا باشند. رشد سریع فناوری منجر به ایجاد جبهه‌های جدیدی در فضای سایبری شده و فناوری‌هایی مانند سیستم‌های تسلیحاتی خودگردان پا به عرصه گذاشته‌اند. کمیتۀ بین‌المللی صلیب سرخ نگران هزینه‌های انسانی احتمالی عملیات نظامی سایبری است و در نتیجه در تلاش برای درک و تدوین مسائل اساسیِ مترتب بر فناوری‌ها و تسلیحات نوین است، به خصوص پیامدهای بشردوستانه و الزامات حقوقی آن.

افسانۀ چهار: ما قادر نیستیم در همکاری با هم تهدیدهای موجود را برطرف کنیم

واقعیت: وقتی جهانیان پس از کابوس جنگ جهانی دوم گرد هم آمدند، تصمیم جدی برای پیشگیری از چنین تخریب گسترده‌ای در آینده آنچنان راسخ بود که مذاکرات منتهی به ایجاد کنوانسیون‌های ژنو فقط چهار ماه به طول انجامید. این چنین مدت کوتاهی که غیرممکن به نظر می‌رسد، نشانگر کارهای بزرگی است که دولت‌ها در صورت احساس نیاز جدی می‌توانند انجام دهند.

افسانۀ پنج: معاهدات بین‌المللی هیچ تأثیری ندارند

واقعیت: متأسفانه باید اذعان کرد که کنوانسیون‌های ژنو و قوانین جنگ نمی‌توانند جلوی دهشت حاکم بر میادین کارزار را بگیرند. با این حال وقتی حقوق بین‌المللی بشردوستانه رعایت شود، صدمه به غیرنظامیان تا حد بسیار زیادی کاهش می‌یابد.

از معاهدات منع مین‌های ضدنفر، که منجر به کاهش چشمگیر استفاده از این تسلیحات شده و در نتیجه جان هزاران نفر را نجات داده‌اند گرفته تا کنوانسیون‌های ژنو که فقط همین پارسال به ما امکان بازدید از بیش از یک میلیون زندانی را دادند، حقوق بین‌الملل می‌تواند برای افراد زیادی که سعی دارند جان خود را حفظ کنند تأثیر بسزایی داشته باشد.

همانطور که ریاست کمیتۀ بین‌المللی صلیب سرخ، آقای پیتر مائورر گفت: «جهانیان همگی توافق کرده‌اند که حتی در زمان جنگ نیز باید اصول انسانیت حاکم باشد. این یک حقیقت محض است که بدون کنوانسیون‌های ژنو وضعیت ما بدتر از این خواهد شد. با این حال باید حمایت بیشتری از این کنوانسیون‌ها به عمل آید، و به مدافعه‌گرانی قدرتمندتر و روحیه نوآوری به منظور خلق راه‌های جدید برای حمایت و حفاظت از مردم در جهانی به سرعت در حال تغییر نیاز هست.»