حقوق بین المللی بشردوستانه و حقوق بشر بین الملل دو نظام حقوقی متمایز از یکدیگر و در عین حال مکمل هستند. هر دو نظام دغدغه حمایت از جان، سلامت و کرامت افراد را دارند. حقوق بین المللی بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه بکار می رود در حالی که حقوق بشر ناظر بر تمامی زمانها، چه در جنگ و چه در صلح، است.

هر دو حقوق بین المللی بشردوستانه و حقوق بشر در زمان مخاصمات مسلحانه اعمال می شوند. تفاوت اصلی در کاربرد آنها در آن است که حقوق بشر بین الملل به دولتها اجازه می دهد تا چنانچه با شرایط اضطراری مواجه شدند تعدادی از حقوق انسانی را به حالت تعلیق درآورند. حقوق بین المللی بشردوستانه را نمی توان به حالت تعلیق درآورد (مگر در شرایط عنوان شده در ماده 5 کنوانسیون چهارم ژنو).

با این وجود، دولتها نمی توانند حقوق اساسی خاصی را که باید در تمامی شرایط محترم شمرده شوند به حالت تعلیق درآورند. این حقوق عبارتند از حق حیات، ممنوعیت شکنجه و مجازات یا رفتار غیرانسانی، ممنوعیت برده داری و کار اجباری، اصل مشروعیت و عطف به ماسبق نشدن قانون و حق آزادی اندیشه، عقیده و مذهب.

دولتها برای احترام و پیاده سازی حقوق بین المللی بشردوستانه و حقوق بشر مسئولیت حقوقی دارند. پذیرش حقوق بین المللی بشردوستانه مستلزم آن است که دولتها قوانین ملی مربوط به پیاده سازی الزامات این حقوق را معرفی نموده و ارتش خود را در این زمینه آموزش داده و افرادی که این حقوق را نقض کنند به پای میز محاکمه کشانند. حقوق بشر نیز حاوی مفادی است که دولتها ملزم به وضع قوانین و انجام اقدامات مناسب با پیاده سازی قواعد آن و مجازات ناقضان می کند.

حقوق بین المللی بشردوستانه بر مبنای کنوانسیون های ژنو و لاهه، پرتکل های الحاقی و مجموعه معاهدات حاکم بر ابزار و روشهای جنگ افروزی همچون معاهدات منع سلاح های لیزری کورکننده، مین های زمینی و سلاح های شیمیایی و بیولوژیکی، و همینطور حقوق عرفی قرار داده شده است.

حقوق بشر بین الملل پیچیدگی بیشتری داشته و بر خلاف حقوق بین المللی بشردوستانه، معاهدات منطقه ای را شامل می شود. مهمترین سند حقوقی بین المللی، اعلامیه جهانی حقوق بشر است که توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1948 تصویب شد. دیگر معاهدات جهانی عبارتند از پیمان جهانی حقوق سیاسی و مدنی، پیمان جهانی حقوق فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و همچنین معاهدات مربوط به پیشگیری و مجازات شکنجه و دیگر اشکال ظلم، رفتار یا مجازات غیرانسانی یا تحقیرآمیز، معاهدات مربوط به حذف تبعیض نژادی، و تبعیض علیه زنان، یا معاهدات مربوط به حقوق کودک.

منشورها یا کنوانسیون های منطقه ای مختلفی نیز در خصوص حقوق بشر در اروپا، آمریکای شمالی و جنوبی، آفریقا، و کشورهای عربی به تصویب رسیده است.

در شرایط درگیری مسلحانه، حقوق بشر حمایت های ارائه شده توسط حقوق بین المللی بشردوستانه را کامل و تقویت می کند.