تعریف حقوق بین المللی بشردوستانه:
حقوق بین المللی بشردوستانه را می توان به عنوان مجموعه قوانینی توصیف نمود که به دلایل بشردوستانه به روشهای ذیل در صدد تحدید آثار مخاصمات مسلحانه هستند:

1. حمایت از اشخاصی که در مخاصمات شرکت نکرده یا دیگر در آن مشارکت نمی کنند:

حقوق بین المللی بشردوستانه از اشخاصی که در مبارزات شرکت ندارند، دشمنانی که تسلیم شده اند، دشمنانی که دستگیر شده اند و دشمنانی که زخمی یا بیمار هستند حمایت می کند.

2. قاعده مند کردن ابزار و روشهای جنگ افروزی:

حقوق بین المللی بشردوستانه بر توانایی تخریب، انتخاب سلاح ها، و ابزار جنگیدن محدودیت اعمال می کند: به چه چیزهایی می توان حمله کرد، از چه سلاح هایی می توان استفاده کرد، چه احتیاط هایی را برای کاهش شمار مصدومان غیرنظامی باید مد نظر قرار داد، و غیره.

منشأ حقوق بین المللی بشردوستانه:

حقوق بین المللی بشردوستانه با تأسیس صلیب سرخ در سال 1863 یا با تصویب اولین کنوانسیون ژنو در سال 1864 به وجود نیامده است. در حقیقت، هرگز جنگی وجود نداشته که هیچگونه قواعدی، مبهم یا مشخص، بر آن حاکم نباشد؛ این قواعد آغاز و پایان جنگ ها و همینطور نحوه هدایت آنها را معین می کردند.

«با نگاهی کلی، نحوه جنگیدن انسانهای اولیه نشان دهندۀ انواع مختلفی از قواعد بین المللی شناخته شده در عصر معاصر است: قواعد تمیز دادن دشمنان مختلف؛ قواعد تعیین کنندۀ شرایط، تشریفات، مراجع ذیصلاح برای آغازکردن و پایان بخشیدن به جنگ؛ قواعد توصیف کنندۀ محدودیت های فردی، زمانی، مکانی و روشهای هدایت آن؛ و در مجموع حتی قواعد تحریم جنگ.» (کوینسی رایت، پژوهشی در جنگ، 1942)

به علاوه، در بسیاری از متون کهن همچون مهاباراتا، انجیل و قرآن، قواعدی برای حمایت و احترام به متخاصم وجود دارند.

تفاوت میان jus in bello و jus ad bellum:

حقوق بین المللی بشردوستانه یا jus in bello حقوق حاکم بر نحوه هدایت جنگ افروزی است. این حقوق صرفاً بشردوستانه بوده و در صدد محدود کردن درد و رنج های به وجود آمده است. این حقوق مستقل از پرسشها دربارۀ توجیه یا علل جنگ، یا پیشگیری از آن که در jus ad bellum به آنها پرداخته می شود می باشد.

هدف حقوق بین المللی بشردوستانه محدود کردن درد و رنج ایجاد شده توسط جنگ از طریق حمایت و کمک رسانی تا حد ممکن به قربانیان آن است. لذا، این حقوق بدون توجه به دلایل یا مشروعیت توسل به زور، ناظر بر واقعیت یک مخاصمه است و مخاصمات را تنها از بعد دغدغه های بشردوستانه تنظیم می کند. این حقوق را به عنوان jus in bello (حقوق جنگ) می شناسند. مفاد این حقوق به طرفین در حال جنگ اعمال می شود؛ فارغ از علل درگیری و درستی یا نادرستی دلایل عنوان شده توسط هر یک از طرفین.

Jus ad bellum (قانون استفاده از نیروی جبری) یا jus contra bellum (قانون پیشگیری از جنگ) تلاش می کند تا توسل به زور را در میان دولتها محدود نماید. برطبق منشور سازمان ملل متحد، دولتها باید از تهدید یا بکارگیری زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی دولت دیگر اجتناب کنند (بند 4، ماده 2). در صورت دفاع یا پیروی از تصمیمات اتخاذی شورای امنیت سازمان ملل متحد تحت فصل هفتم منشور سازمان از این اصل مستثنی می باشند.

در شرایط درگیری مسلحانه بین المللی، تعیین اینکه کدام دولت ناقض منشور سازمان ملل متحد می باشد اغلب کار دشواری است. اِعمال حقوق بشردوستانه شامل محکوم کردن طرفین نقض کننده نمی شود چرا که از آنجایی که هر یک از طرفین متخاصم مدعی خواهد شد که قربانی خشونت است این کار باعث ایجاد ستیزه و جدل شده و مانع از پیاده سازی این حقوق می شود. به علاوه، حقوق بین المللی بشردوستانه برای حمایت از قربانیان جنگ و حقوق اساسی آنها تعبیه شده است و وابستگی آنها به هر یک از طرفین درگیری اهمیتی ندارد. به همین دلیل است که jus in bello باید مستقل از jus ad bellum یا jus contra bellum بماند.