ایده‌ها و اقداماتی که به ایجاد بزرگترین جنبش بشردوستانه جهان منتهی شد هنوز به‌شکل حیرت‌انگیزی مدرن و مناسب شرایطند. تصاویری که در این مطلب ارائه شده ادای احترامی است به میلیونها نفری که امروزه هنوز در تلاشند که ایده‌های مردی را به اجرا بگذارند که 160 سال پیش رودرروی دهشت‌های جنگ ایستاد.
مقاله، 16 فوریه 2023
در روز 24 ژوئن 1859، هانری دونان، بنیان‌گذار آینده کمیته بین‌المللی صلیب سرخ (ICRC)، دچار بزرگترین شوک زندگی خود شد. وقتی به سولفرینو، شهری در شمال ایتالیا، رسید دید ارتش‌های فرانسه و اتریش تازه یکی از خونین‌ترین نبردهای خاک اروپا پس از نبرد واترلو را به پایان برده‌اند. در خندق‌ها، مزارع و دره‌های اطراف شهر، 40 هزار سرباز زخمی یا کشته‌شده به حال خود رها شده بودند.
دونان از آنچه می‌دید برآشفت. کاری که در ادامه کرد تغییر بزرگی در مسیر بشردوستی ایجاد می‌کرد. امروز پس از گذشت 160 سال همچنان ایده‌های او به همان عظمت باقی است و ابزار کار میلیونها زن و مرد در سراسر جهان برای پیشگیری و کاهش آلام بشر است.
هر ساله در پایان ماه ژوئن، پرسنل و داوطلبان صلیب سرخ و هلال احمر از سراسر جهان در زمین نبرد سولفرینو، شهر کوچکی در شمال ایتالیا، گرد هم می‌آیند؛ جایی که همه‌چیز از آنجا شروع شد. مارکو کوکیچ/کمیته بین‌المللی صلیب سرخ
این جمع چیزی را پاس می‌دارد که باعث می‌شود حس کنند اعضای یک خانواده‌اند: درکی مشترک از بشردوستی و اراده برای کاهش آلام. در این صف 9 کیلومتری که با مشعل روشن شده، این افراد پا جای پای کسانی می‌گذارند که سربازان مجروح را از میدان نبرد به نخستین پایگاه پزشکی در روستای نزدیک کاستیلیون بردند. این نبرد در 24 ژوئن 1859 به وقوع پیوست. اکنون و بیش از 160 سال بعد هم این انگیزه بشردوستانه در قلب میلیونها نفر زنده است.
دونان کارآفرینی اهل ژنو بود و برای اهدافی صرفاً تجاری به سولفرینو رفته بود. اما او در مواجهه با دهشت‌های میدان نبرد با کمک اهالی بومی به سازماندهی کمک‌های اولیه برای مجروحان پرداخت. زخم‌ها را پانسمان کرد، به سربازان تشنه آب داد، از جیب خود هزینه ملحفه و غذا را پرداخت کرد و حرفهای آخر افراد در حال احتضار را ثبت کرد تا برای خانواده‌هایشان ارسال شود. او همچنین از نیروهای پیروز فرانسوی خواست جراحان اتریشی که به اسارت گرفته بودند آزاد کنند تا این جراحان بتوانند به مداوای سربازان مجروح هر دو طرف بپردازند. این روحیه بشردوستانه متداول نبود: در آن زمان ارتش‌ها در سلسه مراتب خود بیشتر از جراح، دامپزشک داشتند. ارزش یک اسب بیش از ارزش یک سرباز بود و پزشکان یک ارتش به اندازه سایرین هدف نظامی محسوب می‌شدند.
زندانیانی که در طول جنگ جهانی دوم در آلمان به اسارت گرفته شده‌اند در برابر کامیونی پر از بسته‌های ارسالی صلیب سرخ ایستاده‌اند (1942). کمیته بین‌المللی صلیب سرخ
پوشاک، غذا، تنباکو، عینک و دارو همواره برای زندانیان از اقلام باارزش بوده است. با شروع جنگ جهانی اول، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ با حمایت جمعیت‌های ملی صلیب سرخ و هلال احمر این اقلام را بسته‌بندی کرده و میلیونها مرسوله را به اردوگاه‌های اسرای همه طرف‌ها رساند. اما برای اسرای جنگی، اطلاع‌رسانی به خانواده‌‌ها در این باره که آنها هنوز زنده‌اند و خبردادن به خانواده در طول دوران اسارت بیش از هر چیزی اهمیت دارد. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ مبادله عظیم نامه‌های اسرا را از 1870 (جنگ فرانسه و پروس) ساماندهی کرد.
دونان، زمانی که به زادگاهش ژنو برگشت، دست‌به‌کار نوشتن «خاطرات سولفرینو» شد که در سال 1862 منتشر شد. او در کتابش دو ایده مهم را مطرح کرد:
- در مواقع صلح کمیته‌های امدادی باید برای آموزش داوطلبان تشکیل شود تا بتوانند در زمان جنگ به مداوای مجروحان بپردازند. این کمیته‌ها به‌سرعت تبدیل به اولین جمعیت‌های ملی صلیب سرخ شدند.
- توافقنامه‌ای بین‌المللی باید این کمیته‌ها را به رسمیت شناخته و در میدان نبرد تحت‌الحفظ قرار دهد. کنوانسیون اصلی ژنو که در 1864 به تصویب رسید این ایده‌ها را به واقعیت بدل کرد و بنیان حقوق بین‌المللی بشردوستانه امروزی را بنا نهاد.
امروز، با گذشت 160 سال، نهضت بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر 192 جمعیت ملی را گرد هم آورده که همگی حول محور میل به کاهش آلام بشری و کمکرسانی به آسیب‌پذیرترین افراد در هر کجا که باشند متحد شده‌اند. بی‌غرضی ما را قادرمان می‌سازد از خطوط مقدم نبردها عبور کنیم. علاوه بر این، نظرات سیاسی، طبقه اجتماعی، ملیت، جنسیت، عقاید فرد و نظایر آن هرگز تعیین‌کننده این که چه کسی کمک دریافت کند نیست. تنها یک چیز اهمیت دارد: چه کسی نیازمند کمک است؟ اقدام بشردوستانه ما بر اصول بنیادین معروف نهضت استوار است.
هواپیماهای چارترشده توسط کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در امتداد ساحل بنین به سوی نیجریه می‌روند. در سپتامبر 1968، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ موفق شد حمل‌ونقل هوایی به بیافرا، استان جدایی‌طلب نیجریه، را راه‌اندازی کند که در آن میلیونها نفر در اثر مخاصمه‌ای خشن با سوءتغذیه حاد مواجه شده بودند. مارسل چودین/کمیته بین‌المللی صلیب سرخ
عملیات نیجریه-بیافرا یکی از بزرگترین عملیات‌هایی بود که کمیته بین‌المللی صلیب سرخ از سال 1945 به بعد انجام داده بود. این عملیات سازمان را وادار کرد فعالیت‌های خود را حرفهای کرده، فرایند تصمیم‌گیری خود را ساده کند و اهداف بزرگتری برای خود در نظر بگیرد. اما کمیته بین‌المللی صلیب سرخ پس از آنکه یکی از هواپیماهایش را ساقط کردند مجبور شد این حمل‌ونقل هوایی را پایان دهد. کمی بعد از پایان این عملیات، تنی چند از نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب سرخ که با موضع بی‌غرض سازمان در این مخاصمه مخالف بودند، پزشکان بدون مرز را بنا نهادند که فصلی نو در تاریخ مدرن بشردوستی را آغاز کرد.
ما از ایدئال‌های حقوق بین‌المللی بشردوستانه دفاع می‌کنیم و به کاری که در سولفرینو آغاز شد ادامه می‌دهیم تا:
- افرادی که به‌واسطه مخاصمه مسلحانه از عزیزان خود جداشده‌اند بتوانند دوباره با آنها ارتباط برقرار کنند
- با غیرنظامیان در مخاصمات مسلحانه به‌مثابه اهداف نظامی برخورد نشود
- با اسرای جنگی و سایر بازداشت‌شدگان برخوردی انسانی صورت گیرد
- افرادی که قطع عضو شده‌اند بتوانند ارتز یا پروتز دریافت کنند
- دولت‌ها از تولید تسلیحاتی که قادر به تمایز بین غیرنظامیان و سربازان نیستند دست بردارند
- افرادی که از اثرات خشونت مسلحانه رنج می‌برند بتوانند با کرامت زندگی کنند
- و بسیاری موارد دیگر.
وقتی هانری دونان و چهار شهروند دیگر اهل ژنو روز هفدهم فوریه 1863 برای تأسیس کمیته بین‌المللی صلیب سرخ گرد هم آمدند، تصور می‌کردند یک روز این سازمان در محل‌هایی چنان متفاوت مانند یمن و سومالی، مالی و کلمبیا، و اوکراین سوریه فعالیت کند؟ می‌دانستند میلیونها زن و مرد شاغل در یک نهضت قدرتمند 160 سال بعد هنوز اصول آنها را جامه عمل می‌پوشانند؟ ما در عصر خود هیچ از سولفرینوهای امروزی یا چالش‌های وحشتناکی که باید با آنها روبه‌رو شویم کم نداریم. گرچه رنج انسان تفاوتی نکرده، عملیات بشردوستانه ما تحت فشارهایی به گسترده زمین نظیر تغییر اقلیم، نفرت‌پراکنی، ناامنی غذایی، استفاده از مزدوران و ابداع فزاینده فناوری‌های مرگبار بسیار پیچیدهتر شده است.
میریانا اسپولیاریک، رئیس کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، در نوامبر سال 2022 عنوان کرد: «ما کار خود را جهت ترویج حقوق بین‌المللی بشردوستانه، کمک به دولت‌ها در انجام تعهداتشان برای پیشگیری از تخلفات و حفاظت از قربانیان غیرنظامی و نظامی مخاصمات مسلحانه هنگام بروز این مخاصمات انجام می‌دهیم.» اما اسپولیاریک از دولت‌ها خواست صلح را حفظ کنند چرا که به گفته او «اگر در امتداد گسل‌هایی که امروز می‌بینیم جنگ درگیرد پیامدها و عواقب بشردوستانه آن بسیار غافلگیرکننده خواهد بود و از حقوق بین‌المللی بشردوستانه، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و کل نهضت بشردوستانه جهان کاری برنمی‌آید که آنرا تحمل‌پذیرتر کند.»
در سال 2014، اعضای کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در آیاکوچو، پرو، به یاد قربانیان خشونتی که در دهه‌های 1980 و 1990 آیاکوچو را تحت تاثیر قرار داد در کنار خانواده‌های گمشدگان در یک راهپیمایی شرکت کردند. نادیا شیرا کوهن/کمیته بین‌المللی صلیب سرخ
بستگان بیش از 21 هزار نفر که در طول خشونتی که در دهه‌های 1980 و 1990 پرو را درنوردید مفقود شده بودند همچنان به دنبال عزیزان خود می‌گردند. در سراسر جهان، خانواده‌های گمشدگان ممکن است به ادارات و نهادهای دولتی رفته و در زندان‌ها، میدان‌های نبرد، بیمارستان‌ها و سردخانه‌ها به جستجو بپردازند. این‌ها اجساد مردگان را در جستجوی ردی آشنا یا متعلقات شخصی در میان بقایای انسانی بازیابی‌شده به‌دقت بررسی می‌کنند. بسیاری از این افراد جستجو را تا یافتن پاسخ ادامه می‌دهند. لغو جستجو تا قبل از آن مانند رهاکردن ابدی یک گمشده است.
جراحان کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در سودان جنوبی از آغاز سال 2023 به‌علت از درگیری‌های مجدد در سراسر کشور شاهد هجوم بیماران مجروح تسلیحاتی بوده‌اند. این جراحان از زمان شکل‌گیری این کشور در ژوئیه 2011 به بیش از 10 هزار غیرنظامی و جنگجوی مجروح خدمات مراقبتی ارائه کرده‌اند. تام استودارت/گتی ایمجز/کمیته بین‌المللی صلیب سرخ
اما مصائب جمعیت در این منطقه چیز تازه‌ای نیست و به سال 1983 برمی‌گردد که جنگ درگرفت. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ برای پاسخ به نیازها در طول دو دهه به اداره بیمارستان لوکیچوگیو در شمال کنیا پرداخت که زمانی با حداکثر ظرفیت 700 تختخواب بزرگترین ساختمان پزشکی میدانی جهان بود. این بیمارستان به مداوای هزاران بیمار سودانی پرداخت که حدود 95 درصدشان با پرواز به بیمارستان رسیدند. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در ماه مه 2006 این ساختمان را به مقامات کنیایی تحویل داد. پرسنل پزشکی آنجا ظرف 19 سال از حدود 38 هزار بیمار مراقبت کرده و بیش از 60 هزار عمل جراحی انجام داده بودند. این اقدام کمیته بین‌المللی صلیب سرخ به احتمال زیاد بزرگترین و طولانی‌مدت‌ترین تخلیه هوایی غیرنظامی و فرامرزی سانحه‌دیدگان در تاریخ است.
در سال 1996، با کمک کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در اوسییِک، شهری بین مواضع طرفین جنگ، افرادی که به‌واسطه درگیری‌های بین نیروهای کروات و صرب از خانواده‌های خود جدا شده بودند به میهنشان بازگردانده شدند. تیم پیج/کمیته بین‌المللی صلیب سرخ
فروپاشی یوگسلاوی در اوایل دهه 1990 باعث درگیری‌های نژادی تلخی میان گروه‌های جمعیتی پراکنده در بوسنی و هرزگوین، صربستان، کرواسی، و چند سال بعد کوزوو شد. نقض گسترده قواعد اساسی جنگ به این معنا بود که جمعیت غیرنظامی همه طرف‌ها در قلب اروپا بهایی سنگین می‌پرداخت. تا سال‌ها جامعه جهانی نتوانست جلو اخراج و ناپدیدسازی اجباری، برخورد بی‌رحمانه و سایر جنایات فاحش را بگیرد. این دوره برای مردم و نیز سازمان‌های بشردوستی که تاثیری محدود در فضایی چنین دوقطبی داشتند دوران پرچالشی بود.
کمیته بین‌المللی صلیب سرخ بین سوریه و جولان اشغالی گذرگاه‌های امنی را ساماندهی می‌کند که در مناسبت‌های خاص برای افرادی که به‌واسطه خط مرزی از خانواده جداشده‌اند امکان ملاقات با یکدیگر را فراهم می‌کند. در سال 2011، دو خواهر طی یک مراسم عروسی برای اولین بار از سال 1967 با هم دیدار می‌کنند. آندرئا و ماگدا/کمیته بین‌المللی صلیب سرخ
ایفای نقش در مقام یک واسطه بی‌غرضی غیرنظامیان را قادر می‌سازد از خطوط مقدم عبور کرده یا کالاهایی که برای ادامه بقای نیاز دارند از سوی دیگر خطوط مقدم تامین شود. این نقش به تبادل زندانیان، تخلیه غیرنظامی تحت محاصره، و خبررسانی به بستگان جداشده کمک می‌کند. در طول تاریخ کمیته بین‌المللی صلیب سرخ از ما خواسته از یک طرف جانب‌داری کنیم. ولی تنها طرفی که می‌گیریم طرف بشردوستی است. برعکس، جهانی که روزبه‌روز دوقطبی‌تر می‌شود رویکرد ما را ضروری‌تر از پیش می‌سازد.
اعضای نیروهای مسلح جمهوری دموکراتیک کنگو که در سود کیوو فعالیت دارند با قواعد اساسی اصول حفاظت از جمعیت غیرنظامی و هدایت درگیری‌ها آشنا می‌شوند (2010). دیدیه روول/کمیته بین‌المللی صلیب سرخ
کسانی احتمال دارد به کشتن دیگران اقدام کنند یا کشته شوند که سلاح حمل می‌کنند. همین دسته افراد هستند که می‌توانند اقدامات بشردوستانه را تسهیل کرده یا به تعویق بی‌اندازند. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ از زمان شروع حضورش در میادین نبرد به‌عنوان بخشی از مأموریت خود برای حفاظت از و کمک به افراد آسیب‌دیده از جنگ و سایر اشکال خشونت به ادامه گفت‌وگو با حاملان سلاح دولتی و غیردولتی پرداخته است. بازنگه‌داشتن کانال‌های ارتباطی به ما کمک می‌کند بی‌غرضی خود را تشریح کنیم، از میان خطوط مقدم به مردم نیازمند دسترسی پیدا کرده، و برای پرسنل خود تضمین‌های امنیتی اخذ کنیم. این امر یکی از ویژگی‌های کار ما به‌عنوان یک کنشگر بشردوست بی‌طرف و بی‌غرض است.
کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر سوریه نیازهای مردمی را ارزیابی می‌کنند که پس از فرار از درگیری در منطقه حلب سوریه در پناهگاه‌های جمعی گرد آمده‌اند (2016). کمیته بین‌المللی صلیب سرخ
تخمین می‌زنند که 90 درصد جمعیت زیر خط فقر زندگی می‌کنند و بیش از 14 میلیون نفر از 18 میلیون نفر همچنان نیازمند کمکرسانی بشردوستانه‌اند. ویرانی گسترده و زوال تدریجی زیرساخت‌های حیاتی آب، برق و بهداشت کم‌کم از ظرفیت تاب‌آوری جمعیت فراتر می‌رود. مخاصمه در سوریه از سال 2011 آغاز شد. بهار عربی در کشورهایی چون سوریه، یمن و لیبی موجی از مخاصمات و نیازهای بشردوستانه به راه انداخت.
زینایدا و واسیلی، هر دو هفتادوپنج‌ساله، تمام عمر خود را در اسویاتوهیرسک، استان دونتسک، زندگی کرده‌اند. آنها در دبیرستان با هم آشنا شده و 52 سال است با هم ازدواج کرده‌اند. این دو با وجود مخاصمه مسلحانه بین‌المللی پرتلاطم بین روسیه و اوکراین و مختل‌شدن خدمات ضروری مانند آب لوله‌کشی، برق و گرمایش مرکزی می‌خواهند در زادگاهشان بمانند (2023). آلیونا سیننکو/کمیته بین‌المللی صلیب سرخ
ذیل حقوق بین‌المللی بشردوستانه، زیرساخت‌های ضروری برای بقای جمعیت غیرنظامی تحت حفاظت است. از زمان آغاز مخاصمه در شرق اوکراین در سال 2014، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ به‌طور منظم از مقامات محلی همه طرف‌ها حمایت کرده تا اطمینان حاصل شود که ایستگاه‌های برق و آب به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
Comments