بیست و پنج سال پیش، سربرنیتسا، شهری کوچک در شرق بوسنی، به کانون رنج و غم تبدیل شد. روز 11 ژوئیه، سالگرد سوگنامهای است که در آن 8،372 نفر کشته و تعداد بسیار بیشتری مجبور به فرار شدند. بیش از 1،000 نفر از این افراد همچنان مفقود هستند.
«هجرا کاتیچ» از آن روز شوم در ژوئیه 1995 تا به حال در جستجوی همسر و پسر خود «نینو» بوده است. در طول نبرد سربرنیتسا، نینو که روزنامهنگار و نویسندهای شناخته شده بود همراه با همسر هجرا ناپدید شدند.
ده سال بعد بقایای همسر هجرا در یک گور دستهجمعی پیدا و شناسایی شد، ولی هجرا هنوز در انتظار خبری در مورد سرنوشت نینو است. یک شعر دستنویس که نینو در مارس 1993 نوشته بود در محلی در جنگل که وی در سال 1995 برای آخرین بار در آن دیده شده بود، پیدا شد. این فقط یکی از چند وسیلۀ شخصی محدود نینو است که هجرا از او به یادگار دارد.
ترس اصلی هجرا آن است که نتواند پسرش را یافته و او را دفن کند.
داستان هجرا یکی از چندین و چند داستان مشابه در سربرنیتسا است. وقتی از کنار گورستان و بنای یادمان سربرنیتسا-پوتوچاری در درهای که به سمت شهر میرود عبور میکنید، میتوانید حضور 6،610 نفری را که در آنجا دفن شدهاند احساس کنید.
بر اساس سوابق و دادههای کمیتۀ بینالمللی صلیب سرخ، از ژوئیه 1995 کماکان از سرنوشت بیش از 1،000 نفر خبری در دست نیست، یعنی ربع قرن پس از مفقود شدنشان. فضاهای خالی بین سنگ قبرهای موجود را در گورستان پوتوچاری برای آنها گذاشتهاند، تا وقتی پیدا و تعیین هویت شدند بتوانند در کنار اعضای خانوادۀ خود دفن شوند.
امسال نیز مانند سالهای قبل در روز 11 ژوئیه مراسم بزرگداشتی برای قربانیان برگزار شد. در این مراسم 9 نفر از کسانی که در دوازده ماه گذشته تعیین هویت شدهاند دفن شدند، تا به کسانی بپیوندند که در خاموشی به بازدیدگنندگان و رهگذاران درود میگویند. با گذشت زمان، تعداد کسانی که هر ساله شناسایی میشوند کاهش یافته است. در مقایسه با چند صد نفری که هر ساله در گذشته شناسایی و دفن میشدند، تعداد کسانی که امسال در پوتوچاری دفن شدند به چیزی کمتر از ده-دوازده نفر رسیده است.
البته از این گریزی نیست. نمیشد همان میزان پیشرفت را حفظ کرد چرا که حافظۀ کسانی که چیزی میدانند ضعیف و در نتیجه یافتن اطلاعات موثق سختتر شده است. با این حال، شرایط و حس عدم اطمینان خانوادهها، تمامی کنشگرانی را که در روند جستجوی افراد دخیل هستند ملزم میکند تا در همکاری نزدیک با هم تمام راههای ممکن را بیازمایند.
کمیتۀ بینالمللی صلیب سرخ فعالانه در جستجوی اطلاعاتی در مورد مکان احتمالی گورهاست. کارشناسان ما در حال بررسی بایگانیهای مکانیزم دادگاههای بینالمللی جزایی در لاهه و چندین بایگانی بینالمللی دیگر هستند. اطلاعات گردآوری شده نیز در حال تجزیه و تحلیل و انتقال به مقامات ذیربط است تا بیشتر پردازش شده و در نهایت به اقدام منجر شوند.
این یعنی گشتن در بایگانیها با پشتکار و گردآوری هزاران برگ شهادت شهود و نامهها و اسناد نظامی که تلاش شده بود نابود شوند. با این حال، انجام این کار برای خانوادهها بسیار مهم است چرا که حق دارند از سرنوشت عزیزان خود مطلع شوند.
باید برای اعضای جوامع محلی که به دلیل غم و اندوه طولانی از پای افتادهاند پاسخهای مناسبی را یافت تا بتوانند به زندگی ادامه دهند و همچنین به روند ایجاد صلح کمک شود. همگی ما به این نیاز داریم.
کمیتۀ بینالمللی صلیب سرخ با خانوادههای مفقودان که با رنج طولانی به دلیل نبود هر گونه اطلاعات در مورد سرنوشت عزیزانشان روبرو بودهاند همکاری نزدیکی دارد، چرا که این افراد اغلب با پیامدهای اجتماعی، حقوقی و اقتصادی این فقدان دست به گریبانند.
کمیتۀ بینالمللی صلیب سرخ در همکاری با دیگر شرکای خود، به خصوص سازمانهای صلیب سرخ محلی و بسیاری از انجمنهای تشکیل شده توسط خانوادهها، در حال ارائه حمایتهای روانی-اجتماعی به اعضای خانوادهها، مدافعه از حق آنان برای دانستن سرنوشت عزیزانشان و جلب توجه نسبت به نیازهای آنهاست. این کار نه فقط در بوسنی و هرزگوین بلکه در تمام غرب بالکان در جریان است.
در کل بیش از 10،000 نفر کماکان از درگیریهای منطقه در دهۀ 1990 میلادی مفقود هستند، که از آن میان 7،000 نفر فقط از بوسنی و هرزگوین هستند.
نگاه کردن به اعداد آسان است، ولی بیایید انسانها را فراموش نکنیم. بیایید کسانی را که زمانی در سربرنیتسا یا هر جای دیگر توسط کسانی دوست داشته میشدند، بهشان توجه میشد و هر کدام امیدها و آرزوهای خود را برای فردایی روشن داشتند از یاد نبریم. فردایی که میتوانست با آنچه بر سرشان آمد متفاوت باشد.
به یاد 9 نفر از کارکنان کمیتۀ بینالمللی صلیب سرخ که 25 سال پیش درسربرنیتسا کشته شدند.
بیش از 8،000 نفر در سربرنیتسا در ژوئیه 1995 جان خود را از دست دادند. در میان آنها نام نه نفر از همکاران ما در کمیتۀ بینالمللی صلیب سرخ نیز دیده میشود.
چند دهه قبل، بقایای این افراد از گورهای دستهجمعی خارج و تعیین هویت شد. امروز، ما آنها را به یاد داشته و به آنان احترام میگذاریم، و غم خود را با غم تمامی کسانی که عزیزی را از دست دادهاند تقسیم میکنیم.
باجرو بویلوباسیچ، خارج شده از گور دستهجمعی؛ شناسایی در 8 ژوئن 2011.
مولودین ژانیچ، خارج شده از گور دستهجمعی؛ شناسایی در 15 مه 2006
سمیر خلیلویچ، خارج شده از گور دستهجمعی؛ شناسایی در 24 مارس 2005
جمال هاسکیچ، خارج شده از گور دستهجمعی؛ شناسایی در 27 اوت 2009
رودولف هرن، خارج شده از گور دستهجمعی؛ شناسایی در 13 نوامبر 2009
سالکو هابلیچ، خارج شده از گور دستهجمعی؛ شناسایی در 8 فوریه 2005
محمد مهانویچ، خارج شده از گور دستهجمعی؛ شناسایی در 29 ژوئن 2010
حسین سابانویچ، خارج شده از گور دستهجمعی؛ شناسایی در 13 مه 2008
گورستان و یادمان سربرنیتسا- پوتوچاری آرامگاه ابدی آنها خواهد بود.
Comments