سخنرانی رئیس کمیتۀ بین‌المللی صلیب سرخ در جلسه توجیهی شورای امنیت با موضوع ترویج و تقویت قانون – حقوق بین‌المللی بشردوستانه: تضمین امنیت فضای بشردوستانه
بیانیه
دوازده فروردین 1398
«جناب آقای رئیس، بابت این فرصت سپاسگزارم.
وزرای محترم و همکاران عزیز، در سال‌های اخیر شکل مخاصمات مسلحانه تغییرات سریعی را تجربه کرده است. و نتیجۀ آن هزینۀ سنگینی است که ده‌ها میلیون زن، مرد و کودک در سراسر جهان آن را می‌پردازند.
مردم از آثار مستقیم و فوری مخاصمات مسلحانه مانند مرگ، مجروحیت و آوارگی در عذابند. در کنار این آثار فوری، آسیب‌های روانی، خشونت جنسی و فقدان اعضای مفقود شدۀ خانواده‌ها آسیب‌های نامرئی حاصل از مخاصمات مسلحانه هستند.
در جنگ‌های امروزی، گسترۀ وسیعی از نیروهای مسلح، نیروهای ویژه، گروه‌های مسلح، گروه‌های تروریستی و دسته‌های خلافکار یا مستقیم یا به صورت نیابتی، واضح یا پنهان، درگیر جنگ هستند.
مخاصمات و طرف‌های درگیری از مرزها می‌گذرند. نبردها در مناطق پرجمعیت رخ می‌دهد و جان هزاران نفر از غیرنظامیان را در خطر قرار داده، به زیرساخت‌های حیاتی آسیب می‌زند.
اغلب اوقات در جنگ‌ها گروه‌های شریک و متحدینی وجود دارند. این موضوع باعث پخش شدن مسئولیت و تکه‌تکه شدن زنجیرۀ فرمان و جریان کنترل نشدۀ سلاح می‌شود. این شرایط فقط باعث افزایش فضای مصونیت (از مسئولیت پذیری) و نهایتاً درد و رنج بیشتر می‌شود.
غیبت راه‌حل‌های سیاسی باعث دامنه‌دار شدن هر چه بیشتر جنگ‌ها و سال‌های سال خشونت و آشفتگی و ایجاد نفرت و تعمیق شکنندگی شرایط می‌گردد.
وقتی با خانواده‌هایی که با واقعیت‌های جنگ‌ها و خشونت‌های امروزی زندگی کرده‌اند صحبت می‌کنم اغلب از من می‌پرسند: «چرا این اتفاق افتاد؟ چطور اجازۀ چنین کاری داده شد؟»
در این شرایط ناگوار، اغلب نیاز شدیدی به اقدامات بشردوستانه است.
در جریان عملیات کمیتۀ بین‌المللی صلیب سرخ، ما شاهد این هستیم که اقدامات بشردوستانۀ بی‌طرف، مستقل و بی‌غرض بهترین شانس تامین نیازهای نیازمندترین افراد را دارد. علاوه بر این، اقدام بشردوستانۀ بی‌طرف، مستقل و بی‌غرض، فرمولی امتحان شده برای جلوگیری از استفاده از فعالیت‌های بشردوستانه برای برنامه‌های بزرگ‌تر و بحث‌انگیزتر سیاسی است.
با این وجود، در سراسر جهان فضای اقدام بشردوستانۀ بی‌غرض در حال تهدید شدن است.
کرامت انسانی نادیده گرفته می‌شود، کاربرد قانون زیر سوال می‌رود، کمک بشردوستانه سیاسی می‌شود و برای دستاوردهای سیاسی یا کنترل مردم، عمداً به گروگان گرفته می‌شود. حمله‌های تروریستی که به طور ذاتی تفکیکی قائل نمی‌شوند در حال نابود کردن هستۀ اصلی رفتار در هنگام جنگ، یعنی مفاهیم «تناسب»، «پیشگیری» و «تمایز» هستند. علاوه بر این، اقدامات بشردوستانۀ بی‌طرف و بی‌غرض به وسیلۀ اعمال تحریم‌های گسترده و اقدامات ضد تروریستی دچار مانع می‌گردد.
سازمان‌های بشردوستانه به شکلی فزاینده تحت فشار هستند، زیرا هم گروه‌های مسلح دولتی و هم غیردولتی جمعیت غیرنظامی و کنشگران بشردوستانه را وجه المصالحه برای دستیابی به اهداف خود قرار می‌دهند.
اما سازمان‌های بشردوستانه برای تایید، مشروعیت بخشی یا کمک به مسئولین برای پیشبرد اهداف سیاسی ایشان تشکیل نشده‌اند. کمیتۀ بین‌المللی صلیب سرخ به دولت‌ها کمک می‌کند تا تعهداتی را که امضا کرده‌اند اجرا کنند، نه اینکه این تعهدات را دور بزنند.
هنگامی که اصل بی‌غرضی نقض شده و اقدامات بشردوستانه حذف می‌گردد، خانواده‌ها، نظیر آن‌هایی که من دیده‌ام، گرسنه می‌مانند، بیمار می‌شوند، و نسبت به سوءاستفاده آسیب‌پذیر می‌شوند. در این شرایط عجیب نیست اگر این خانواده‌ها بپرسند: «چرا؟»
همچنین امروز ما شاهد تغییری در درک حقوق بین‌المللی بشردوستانه و اقدامات حمایتی هستیم. حقوق بین‌المللی بشردوستانه بر اقدام متقابل استوار نیست. حتی اگر طرف مقابل آن را اجرا نکند، این قوانین همچنان اجرایی است.
این قوانین بر پایۀ درکی اجماعی میان متخاصمان، مبنی بر وجود محدودیت در جنگ‌ها استوار است و در این میانه می‌بایست فضایی بشردوستانه و بی‌غرض وجود داشته باشد که در آن از کسانی محافظت شود که در درگیری‌ها شرکت ندارند. کسانی که این فضا را انکار می‌کنند، اساس و پایۀ این قوانین را انکار می‌کنند.
کنوانسیون‌های ژنو غیرقابل مذاکره هستند. این کنوانسیون‌ها انعکاس‌دهندۀ زبان هنجاری و عمل آزموده شدۀ جوامع در گذر زمان هستند. این قوانین جزء قوانین عرفی هستند و باید راهنمای اقدامات عملی باشند.
این قوانین ابزار و پایه‌ای قابل اعتماد برای تسهیل ایجاد اعتماد و گفتگو هستند تا بتوان به شکل گرفتن اجماع میان متخاصمان دست یافت.
برای مثال، به واسطۀ همین قوانین توافقاتی دربارۀ مفقودان در هنگام جنگ، خبررسانی به خانواده‌های آسیب‌دیدۀ طرفین درگیری، و تبادل بقایای کشته‌شدگان به دست آمده است.
این توافقات که از مسیر فضایی بی‌طرف و مستقل به دست آمده‌اند می‌توانند نخستین قدم‌ها برای ایجاد اعتماد و شکل‌دهی به سایر توافقاتی باشند که می‌توانند درد و رنج مردم را کاهش دهد؛ توافقاتی نظیر تبادل بازداشت‌شدگان، تماس خانوادگی در دو سوی خط مقدم و… از این جمله است.
کنشگران سیاسی به طور روزافزونی فضای بشردوستانه را اشغال می‌کنند. به عنوان سازمان‌های بشردوستانه، ما باید راه‌هایی عملی برای انجام ماموریتمان در فضای پیچیدۀ امروز بیابیم. نقش مذاکره‌کنندگان بشردوست خط مقدم برای حمایت از اقدامات بشردوستانه در حال مهم‌تر شدن است.
میتۀ بین‌المللی صلیب سرخ از طریق مرکز تخصصی مذاکرات بشردوستانه سعی داشته دانش سیستمیک و شبکۀ حرفه‌ای از مذاکره‌کنندگان را ایجاد کند تا بتواند راهکارها و شیوه‌های تطبیق‌پذیرتری را برای عملیات بشردوستانه میدانی ایجاد کند.
همکاران عزیز، این وظیفۀ جامعۀ جهانی است که به جد از اقدامات اصولی بشردوستانه دفاع و حمایت نماید. ما از شما می‌خواهیم که اقدامات بسیار کاربردی زیر را انجام دهید:
با هر گونه تلاش برای استفادۀ ابزاری، دستکاری، یا سیاسی نمودن اقدامات اصولی بشردوستانه مبارزه کنید. دسترسی بشردوستانه نباید به شکلی غیرقانونی ، به ویژه هنگامی که نیازهای اولیۀ مردم تامین نشده، متوقف یا انکار شود.
درحالیکه بر اساس کنوانسیون‌های ژنو، سازمان‌های بی‌غرض و بی‌طرف بشردوستانه، نظیر کمیتۀ بین‌المللی صلیب سرخ، حق پیشنهاد دادن اقدامات بشردوستانه به دولت‌ها را دارند، دولت‌ها نیز متعهد به تسهیل این اقدامات هستند، مگر اینکه این اقدامات به دلایل معتبر امنیتی دچار محدودیت شود.
از شما می‌خواهیم با استانداردهای دوگانه مبارزه کنید؛ استانداردهایی که از قانون مشروعیت‌زدایی کرده و توان حمایتی آن را تضعیف می‌کنند. سیاست مرتبط با اولویت‌های مختلفی است که شما به عنوان دولت برای خود ترسیم نموده‌اید. ما به خوبی این را درک می‌کنیم که هماهنگ کردن موضعتان در فضای بین‌المللی امروز چه کار سختی است. فضای بشردوستانه با موضوع احترام به قانونی که شما به صورت اجماعی با آن موافقت نموده‌اید مرتبط است و نه سوءاستفاده از قانون برای اغراض سیاسی.
از شما می‌خواهیم که الگو و نمونه باشید و پایمردانه به تعهدات خود ذیل حقوق بین‌المللی بشردوستانه احترام بگذارید. این به آن معناست که شما در عملیات نظامی انفرادی یا در همکاری با شرکا، برای تضمین اجرای صحیح قوانین مرتبط با هدایت درگیری‌ها، حمایت از غیرنظامیان و تسهیلات درمانی و برخورد انسانی با بازداشت‌شدگان از نفوذ مثبت خود استفاده کنید.
از شما می‌خواهیم که نیروهای خود و شرکایتان را آموزش داده و دستورهای لازم را صادر کنید تا نیروهای شما ضمن آگاهی از قانون، بدانند چگونه این قوانین را رعایت کنند. بایستی از طریق ساختارهای مناسب بر فرایندها و سازوکارهای عملیات جنگی خود و شرکایتان نظارت داشته باشید و سازوکارهای پاسخگویی ایجاد کنید تا بتوانید از احترام به این قوانین اطمینان یابید.
با توجه به ترویج گستردۀ سلاح، از شما مصرانه می‌خواهیم پادمان‌ها و پیشگیری‌های مناسبی را به اجرا بگذارید و اگر خطر آشکار نقض حقوق بین‌المللی بشردوستانه وجود دارد اجازۀ واگذاری هیچ سلاحی را ندهید.
از شما می‌خواهیم که درگیری‌ها طوری هدایت شوند که غیرنظامیان بر اساس اصول پایه‌ای «تمایز»، «پیشگیری»، و «تناسب» مورد حمایت قرار گرفته و این اصول به راهنمای عملیاتی شما و شرکایتان منضم شوند.
در اینجا دغدغۀ خاصی دربارۀ استفاده از سلاح‌های انفجاری وجود دارد: از نگاه کمیتۀ بین‌المللی صلیب سرخ این سلاح‌ها علاوه بر هزینه‌های عظیم غیرنظامی شامل کشته‌شدگان و مجروحان، بمباران و گلوله‌باران، آسیب‌های درازمدتی نیز به زیرساخت‌های حیاتی غیرنظامی وارد می‌کنند.
از همۀ طرفین مخاصمات مسلحانه می‌خواهیم از استفاده از سلاح‌های انفجاری بدون تفکیک با حیطۀ اثرگسترده در مناطق پرجمعیت جلوگیری کنند.
برای پشتیبانی از تلاش کمیتۀ بین‌المللی صلیب سرخ برای رهبریِ احترام به حقوق بین‌المللی بشردوستانه، این سازمان درحال تهیۀ یک نقشۀ راه برای حقوق بین‌المللی بشردوستانه است تا در کنفرانس بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر در نوامبر امسال به تصویب برسد. ما منتظر فرصت همکاری با دولت‌ها و جمعیت‌های ملی در مسیر تدوین تعهدات برای احترام و اجرای حقوق بین‌المللی بشردوستانه هستیم.
وزاری محترم و همکاران عزیز، فشار بر اقدامات بشردوستانه در حال افزایش است.
ما شاهد برخی قدم‌های مثبت نظیر افزایش سطح کمک‌های مالی برای اقدامات بشردوستانه و به رسمیت شناختن نیاز به تطبیق اقدامات ضد تروریستی با حقوق بین‌المللی بشردوستانه بوده‌ایم.
قطعنامۀ شمارۀ 2462 شورای امنیت سازمان ملل متحد نمونه‌ای دیگر از این قدم‌های مثبت است. اجرای این قطعنامه در داخل کشورها قدمی اساسی در مسیر حفاظت از فضای بشردوستانه در مقررات ضد تروریسم کشورها خواهد بود.
اما مجوز فعالیت ما قابل بحث نیست. این مجوز مدت‌هاست که صادر شده است.
ماموریت حمایت و کمک به غیرنظامیان در زمان مخاصمات مسلحانه 70 سال پیش در کنوانسیون‌های ژنو مورد موافقت جهانی قرار گرفت. ما از دولت‌ها می‌خواهیم که گامی به پیش نهاده و این ماموریت را مجدداً، نه تنها در قالب کلمات، بلکه در قالب اقدامات اضطراری و واقعی مورد تایید مجدد قرار دهند.
خیلی از شما ممنونم.»
Comments