افغانها پس از تغییر مقامات در ماه آگست ۲۰۲۱ با بحران جدی بشری و اقتصادی رو به رو شدند. دههها جنگ گذشته، همراه با مشکلات ناگهانی اقتصادی و بد تر شدن شرایط اقلیمی، بسیاری از خانوادههای روستایی را از منابع عایداتیشان محروم ساخته و زیربناهای حیاتی آبیاری را از بین برده بود. با خشک شدن زمینهای زراعتی و کم شدن فرصتهای کاری، نیاز به یک راهحل عاجل و عملی بیشتر از هر زمان دیگر احساس میشد.
در پاسخ به این بحران بشری، کمیته بینالمللی صلیب سرخ (آی سی آر سی) رویکردی تازه را طراحی کرد که بتواند به نیازهای فوری و درازمدت جوامع روستایی پاسخ دهد. با استفاده از تجارب برنامههای قبلی معیشت و زیربنایی، ما یک مدل «پول در برابر کار» ایجاد کردیم که به جوامع آسیب پذیر فرست میدهد در حالی که زیربناهای حیاتی مانند کانالها، کاریزها (کانالهای زیرزمینی)، دیوارهای محافظتی سیلاب و بندهای کوچک را بازسازی میکنند، با عزت امرار معاش کنند. علاوه بر برنامه ریزی تخنیکی، تیمهای ما ارزیابیهای را انجام داده و با جوامع محلی مشورت کردند تا اطمینان حاصل شود که برنامهها فراگیر، سازگار با اقلیم و مبتنی بر مالکیت جامعه باشند.
مزایای کوتاهمدت و درازمدت:
پروژههای آزمایشی در اوایل سال ۲۰۲۲ آغاز شد. از نخستین پروژهها، ساخت دیوارهای محافظتی سیلاب به طول ۱،۶۷۰ متر و نصب ۱۰،۰۰۰ گابیون (سنگ در قفسهای سیمی) در ولسوالی گلستان ولایت فراه بود. با مشارکت ۳۸۲ کارگر محلی، این پروژه توانست ۱۲۰ هکتار زمین زراعتی را از خطر سیلابهای فصلی محافظت کند و برای بیش از ۳،۰۰۰ نفر که متکی به این زمینها هستند درآمد ایجاد نماید، و در نتیجه هم کمک فوری و هم ثبات زراعتی درازمدت را فراهم نمود.
کارگران محلی در حال جابهجا کردن سبدهای گابیون برای ساخت یک دیوار محافظتی سیلاب در ولسوالی گلستان ولایت فراه. (عکس: آی سی آر سی)
با استفاده از این دستاورد، این ابتکار در سال ۲۰۲۳ به طور قابل توجهی گسترش یافت و از طریق ۱۳ پروژه در ده ولایت به اجرا درآمد. در مجموع ۲،۶۴۵ نفر استخدام شدند که از حدود ۲۱،۰۰۰ تن حمایت نمودند. در همان سال، برنامه بر تعمیر سیستمهای سنتی آبیاری، احیای کاریزهای زیرزمینی و ساخت بندهای کوچک و دیوارهای محافظتی سیلاب در برابر تغییرات اقلیمی تمرکز داشت.
غوث محمد از ولسوالی نوزاد ولایت هلمند گفت: “ترک خانه و زمین به دلیل کمبود آب و پناه بردن به جایی دیگر، بسیار دشوار است. منطقه ما به دلیل کمبود آب به بیابان تبدیل شده بود و این باعث نگرانی و ناامیدی شدید مردم ما شده بود. پس از چند سال، به من گفته شد که کمیته بینالمللی صلیب سرخ در پاک کاری و تعمیر کاریز ما کمک خواهد کرد. وقتی کار پاک کاری و تعمیر آغاز شد، من همراه با دیگران از منطقه به عنوان کارگر استخدام شدم. اکنون کاریز ما دوباره احیا شده و آب کافی برای زراعت و نوشیدن در اختیار ما قرار میدهد.”
کارگران محلی در حال پاک کاری یک کاریز (کانال زیرزمینی) در ولسوالی نوزاد ولایت هلمند. (عکس: آی سی آر سی)
در شمال هلمند، به ویژه ولسوالی نوزاد که به شدت از تأثیرات تغییرات اقلیمی آسیب دیده است، دهقانان عمدتاً برای آب آشامیدنی، زراعت و نگهداری مواشی به کاریزها متکی هستند. پروژه پول در برابر کار آی سی آر سی در این منطقه نقش حیاتی داشت و برای پاک کاری و تعمیر کاریزها در جامعه “التیگی” اجرا شد.
در ولسوالی شاه ولی کوت ولایت قندهار، جامعه محلی روی ساخت یک بند کوچک به طول ۷۳ متر و ارتفاع ۲.۵ متر کار کرد که در هنگام بارندگی های شدید مقاومت نشان داد و مانع از سیلابی شدن زمینهای زراعتی گردید. همچنان، سطح آبهای زیرزمینی برای نخستین بار در ۱۵ سال گذشته به طور چشم گیری افزایش یافته و آب کافی برای آبیاری فراهم کرده است که محصول زراعتی را دو برابر نموده است. دهقانان گزارش میدهند که در گذشته، برخی از آنان حتی در عمق ۱۰ متر نیز به سختی میتوانستند از چاه های شان آب به دست آورند، اما اکنون در عمق ۱ تا ۳ متر آب کافی به دست میآورند.
منظرهای از بند کوچک شاه ولی کوت که با آب باران پر شده است. (عکس: آی سی آر سی)
در سال ۲۰۲۴، این ابتکار به بزرگ ترین گستره خود رسید و با اجرای ۱۶ پروژه در ۱۴ ولایت، ۳،۳۸۳ کارگر را به کار گماشت و بیش از ۲۷،۰۰۰ تن را مستفید ساخت. این پروژهها شامل پاک کاری ۱۴ کیلومتر کانال آبیاری، ساخت ۵ کیلومتر دیوار محافظتی و ترمیم سیستم های آبی که مدت طولانی به حال خود رها شده بودند، میباشد. ارزیابی های بعدی در چندین ولسوالی نشان داد که زمینهای آبی به اندازه ۲۵ تا ۴۰ درصد افزایش یافته و فصل کشت نیز بهبود یافته است.
بیش از ۲۴۰ کارگر محلی در پروژهای برای پاک کاری یک کانال آبیاری شرکت کردند که به ۷۱۰ خانواده در قریه سرخشال ولسوالی پریان ولایت پنجشیر سود رسانید. (عکس: آی سی آر سی)
حاجی شاه ولی، ساکن قریه سرخشال، گفت: “ما با مشکلات مالی رو به رو بودیم، به ویژه در زمستان های سخت خود. پروژه کمیته بینالمللی صلیب سرخ نه تنها برای ما درآمد ایجاد کرد، بلکه یک منبع حیاتی آب را برای زمینهای زراعتی ما بازسازی نمود. پیشتر به دلیل مدیریت ضعیف، آب هدر میرفت، اما اکنون که کانال به طور درست کار میکند، مطمئن هستم که حاصلات گندم و کچالو امسال برای ما درآمد خوبی به همراه خواهد داشت.”
در سال ۲۰۲۵، پنج پروژه جدید آغاز شد که ۵۳۵ کارگر را به کار گماشت و قرار است تا پایان سال، ۲۰ پروژه دیگر نیز تکمیل گردد. جانت ایدولوگ، هماهنگکننده امنیت اقتصادی آی سی آر سی، گفت: “آی سی آر سی همچنین ارزیابیهای دقیق را برای بهبود هدف گذاری و صرفه جویی در هزینه ها در مراحل آینده انجام میدهد. درسهای آموخته شده از سال های گذشته، مانند اهمیت انتخاب شفاف قریه ها، پروتکل های قوی ایمنی و برنامه ریزی مشارکتی، در حال شکل دادن به بهبودهای جاری این برنامه است.”
با آی سی آر سی، ۲۰۰ کارگر محلی در قریه زاخیل ولایت کندز با ترمیم ۸.۵ کیلومتر کانال آبیاری و ساخت دو پلچک، درآمد کوتاه مدتی به دست آوردند که دسترسی به آب را برای حدود ۵،۰۰۰ خانواده بهبود بخشید. (عکس: آی سی آر سی)
تأثیر پایدار بر جوامع:
ابتکار پول در برابر کار تغییرات چشم گیری را در سراسر مناطق روستایی افغانستان به همراه داشته است. این پروژههای ساختمانی، دسترسی جوامع زراعتی به آب را بهبود بخشیده و توانایی آنان را برای مقابله با خشکسالی و سیلاب افزایش داده است.
جانت ایدولوگ، افزود: “در جوامعی که تحت تأثیر منازعات مسلحانه قرار گرفتهاند و معیشت و سیستمهای مقابلهای شان تضعیف شده است، برنامه پول در برابر کار مانع از مهاجرت اجباری اقتصادی به محیطهای کاری ناامن یا گرفتار شدن در دام قرض میشود. با کسب درآمد کوتاه مدت از طریق کار معنادار، خانوادهها نیازهای اساسی خود را به شیوهای با عزت برآورده میکنند و در عین حال زیربنای زراعتیای را بازسازی مینمایند که روزگاری تحت تأثیر جنگ آسیب دیده بود.”
اما تأثیر این برنامه فراتر از این است؛ زیرا جوامع به مشارکت در بازسازی زندگی، توانمندی و خودکفایی شان افتخار میکنند. در حالی که خانوادهها مواد غذایی، لوازم مکتب و دوا خریداری میکنند، دکانها و فروشندگان محل نیز از افزایش توان خرید مردم بهرهمند شدهاند. در نشستهای با جامعه که به نام «چای و صحبت» شناخته میشود، مردم گزارش دادند که پس از اجرای پروژهها، همکاری میان اعضای جامعه، توافقنامههای تقسیم آب و حس وحدت و همبستگی تقویت یافته است.
دستاوردها به ارقام (۲۰۲۲ – ۲۰۲۵):
– مجموع پروژهها: بیش از ۳۵ پروژه
– کارگران محلی استخدامشده: ۶،۹۴۵ تن (۳۸۲ تن در سال ۲۰۲۲، ۲،۶۴۵ تن در سال ۲۰۲۳، ۳،۳۸۳ تن در سال ۲۰۲۴ و ۵۳۵ تن در اوایل ۲۰۲۵)
– افراد مستفیدشده: ۵۴،۰۰۰ تن (بر اساس میانگین اندازهٔ خانواده ۸ نفر)
– کانالهای پاک کاری یا ترمیم شده: به طول ۱۴ کیلومتر
– دیوارهای محافظتی ساخته شده: به طول ۵ کیلومتر
– زمین زراعتی محافظت شده: ۱۲۰ هکتار
– افزایش زمین آبی: ۲۵ تا ۴۰ درصد