محمد احسان ۱۲ ساله، چشمانش را به توپ دوخته است و در حالی که در میدان فوتسال میدود، با شوق و هیجان بازی میکند. او با حریف برخورد میکند، از دیگری عبور مینماید و توپ را دریبل میزند تا گل بزند. شور و اعتماد بهنفس او در میدان، نشانههای آشکار علاقهاش به این بازیاند. اما برای احسان که از بیماری فلج مغزی (سِرِبرال پلسی) رنج میبرد، فوتسال تنها یک بازی نیست بلکه راهی است برای درمان جسمی و پذیرش اجتماعی او.
زرینه، مادر احسان، میگوید که تا چند سال پیش او نه میتوانست راه برود، نه بنشیند و نه حتی کارهای سادهاش را به تنهایی انجام دهد. در سال ۲۰۱۸، او برای درمان به مرکز بازتوانی فیزیکی کمیته بینالمللی صلیب سرخ – آی سی آر سی در کابل برده شد. مدت زیادی نگذشت که نشانههای بهبودی در او ظاهر شد و در برنامه فوتسال این مرکز شامل گردید.
او میگوید: ”احسان با ضعف بینایی به دنیا آمد و زمانی که سه ساله بود، متوجه شدیم که پایش بی حس است. او را به چندین شفاخانه بردیم، اما هیچ کدام فایدهای نداشت تا اینکه با مرکز آی سی آر سی آشنا شدیم. قبل از درمان، حتی رفتن به تشناب برایش بسیار سخت بود، اما حالا همه کارهایش را بهراحتی انجام میدهد.“
از آنجایی که خانه آنها از جمنازیم فاصله دارد، مادر احسان ساعت ۵ صبح بیدار میشود تا او را روزهای سه شنبه، جمعه و یک شنبه به میدان بازی ببرد. او میگوید: ”میخواهم که احسان به پیشرفت خود ادامه بدهد.“
احسان میگوید زمانی که تازه در برنامه بازتوانی شامل شده بود، روی نوک پایش راه میرفت. ”اما حالا به طور عادی راه میروم. آموزگارم در مکتب هم اجازه داده که بازی کنم و مرا غیر حاضر نمیکند.“
تأثیر تحول آفرین
برنامه فوتسال آی سی آر سی که در سال ۲۰۱۰ راه اندازی شد، بر بازتوانی جسمی درازمدت و ادغام اجتماعی کودکان دارای معلولیت در افغانستان تمرکز دارد، به ویژه کودکانی که از بیماری فلج مغزی (سِرِبرال پلسی) و پولیو رنج میبرند. این برنامه از ورزش به عنوان ابزاری برای درمان استفاده میکند، استقلال را ترویج میدهد، مهارتهای ذهنی و اجتماعی را بهبود میبخشد و افراد دارای معلولیت را توانمند میسازد.
در حالی که کودکان اعتماد به نفس پیدا میکنند و توانایی شان برای برقراری ارتباط و معاشرت با همسالان ایشان افزایش مییابد، والدین و سرپرستان نیز معمولاً تغییرات مثبتی را در روحیه، انگیزه و روابط اجتماعی کودکان گزارش میدهند.
محمد احسان با لباس نارنجی در جریان یک مسابقه فوتسال داخل جمنازیوم در کابل به سوی توپ میدود. (عکس: آی سی آر سی/محمد مسعود صمیمی)
زرینه، مادر احسان، در طول هفت سال بازی فوتسال فرزندش، همیشه پشتیبان و حامی او بوده است. (عکس: آی سی آر سی/محمد مسعود صمیمی)
ورزش به عنوان ابزار بازتوانی
در حال حاضر، ۹۴ کودک زیر سن ۱۴ سال و ۴۶ بزرگ سال در برنامه فوتسال آی سی آر سی در کابل، هرات و مزارشریف شامل اند. این برنامه به ویژه برای کودکان بالای شش سال طراحی شده است و فعالیتها مطابق به مرحله رشد و نیازهای صحی آنها تنظیم میشود.
در کابل چهار تیم فوتسال، در هرات دو تیم و در مزارشریف نیز دو تیم فعال هستند. شرکت کنندگان بر اساس سن و نوع معلولیت دسته بندی میشوند.
در حالی که مدیریت و تأمین مالی این برنامه به عهده آی سی آر سی است، سازمان هایی چون “NOVE Caring Humans” (یک نهاد غیردولتی ایتالیایی) گه گاهی با فراهم سازی یونیفورمها و تجهیزات، حمایتهایی را ارائه کردهاند.
شکرالله زیرک، مربی فوتسال در مرکز بازتوانی فیزیکی آی سی آر سی در کابل میگوید: ”کودکان دارای معلولیت به چیزی بیشتر از درمان نیاز دارند؛ آنها شایسته شادی، دوستی و اعتماد به نفس برای پیشرفت اند. برنامه فوتسال ما به گونه ای آرام اما عمیق، زندگی کودکان دارای معلولیت را در سراسر افغانستان تغییر داده است. این نشان میدهد که با همدلی، محبت، خلاقیت و پشتیبانی جامعه، حتی یک بازی کوچک میتواند تأثیری بزرگ بگذارد.“
شکرالله زیرک، مربی فوتسال، در حال آموزش بازیکنی در کابل. (عکس: آی سی آر سی)