عدم دسترسی به مراقبتهای درمانی بدون شک یکی از بزرگ ترین و مهمترین مسائل بشردوستانۀ امروز، از نظر تعداد افراد متأثر است. مراقبتهای درمانی در معرض خطر یک ابتکار جهانی است که توسط کمیتۀ بین المللی صلیب سرخ برای بهبود ارائۀ مراقبتهای درمانی بی غرض و مؤثر در مخاصمات مسلحانه و دیگر شرایط اضطراری راه اندازی شده است.

پیش زمینه

در سال 2008، کمیتۀ بین المللی صلیب سرخ مطالعه ای را انجام داد تا چگونگی تأثیر خشونت بر ارائۀ مراقبتهای درمانی در 16 کشوری که در آنها فعالیت عملیاتی می کرد را بررسی کند. گزارشهای حوادث در این رابطه از منابع مختلف، از جمله سازمانهای درمانی، کارکنان صلیب سرخ و هلال احمر و رسانه ها جمع آوری شدند. این مطالعه نشان داد که خشونت علیه مراقبتهای درمانی موضوعی پیچیده با ابعاد متعدد است که از حملات مستقیم علیه کارکنان و امکانات مراقبتهای درمانی تا ممانعت از حمل و نقل درمانی و ناامنی کلی که بر دسترسی به مراقبت درمانی تأثیر می گذارد متغیر است.

از سی و یکمین کنفرانس بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر، دولتها، نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر (نهضت)، جامعۀ مراقبت درمانی و جامعۀ مدنی امکانات خود را برای پروژۀ مراقبتهای درمانی در معرض خطر بسیج نمودند تا برای رسیدگی به مسئلۀ خشونت گامی بردارند. در سال 2011، کمیتۀ بین المللی صلیب سرخ پروژۀ مراقبتهای درمانی در معرض خطر (قطعنامه پنج، سی و یکمین کنفرانس بین المللی) را به راه انداخت.

با این حال، در سال 2015، این مسئله مجدداً از طریق یک قطعنامه و یک کمیسیون مقدماتی به منظور ترغیب تداوم اقدامات در این خصوص، به ویژه در سطح ملی، با مدنظر قرار دادن نقشها، رسالتها و ظرفیتهای فعلی، در سی و دومین کنفرانس بین المللی مطرح گردید. حمایت و افزایش آگاهی که موضوع غالب در طول چهار سال گذشته بود باید اکنون به اقدامات عملی تبدیل شود که این اقدامات توسط مجموعه توصیه های اساسی و بهترین روشهای در حال ظهور مطلع گردند.

پروژۀ مراقبتهای درمانی در معرض خطر

این پروژه چهار مشکل اصلی را که به عدم دسترسی به مراقبتهای درمانی در مخاصمات و دیگر شرایط اضطراری منجر می شود شناسایی کرد:
– حملات به بیماران، پرسنل مراقبتهای درمانی و امکانات پزشکی، از جمله کشتار و آدم ربایی؛
– ممانعت از ارسال مراقبتهای درمانی؛
– تبعیض در هنگام ارائۀ مراقبتهای درمانی؛
– اخلال نظامی در ارائۀ خدمات مراقبتهای درمانی.

هدف این پروژه عبارتست از:
– آگاه سازی دربارۀ مسئلۀ خشونت علیه مراقبتهای درمانی در مخاصمات و دیگر شرایط اضطراری، و افزایش درک عمومی در این باره، و پیامدهای وخیم آن؛
– بسیج ذینفعان مربوطه در حمایت از این طرح جهانی؛
– شناسایی و ترویج اجرای اقدامات برای پیشگیری، کاهش و واکنش به خشونت علیه مراقبت درمانی.

چه کارهایی انجام شده است:
– یک کمپین جهانی به نام «مرگ و زندگی» در سال 2011 راه اندازی شد؛
– ذینفعان اصلی بسیج شدند تا راه حلهای عملی در حوزۀ مسئولیتشان را پیدا کنند؛
– نمایندگی های کمیتۀ بین المللی صلیب سرخ جمع آوری و تحلیل داده را دربارۀ حوادثی که ارسال و دسترسی به مراقبتهای درمانی در مخاصمات مسلحانه و دیگر شرایط اضطراری را تحت الشعاع قرار می دهد آغاز کردند و روشهای میدانی را مورد بازبینی قرار دادند تا واکنش خود به خشونت علیه مراقبتهای درمانی را در منطقۀ خود بهبود بخشند.

تعامل با جوامع ملی

به عنوان پروژه ای در سطح نهضت جهانی صلیب سرخ و هلال احمر، جمعیتهای ملی نقشی مرکزی را در این پروژه ایفا می کنند. این پروژه مورد حمایت گروه مرجع نهضت است که از 27 جمعیت ملی، و فدراسیون بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر تشکیل می شود.

اکنون، 40 جمعیت ملی فعالانه در طرحهای ویژه در کشورهای خود مشارکت دارند و اغلب با انجمن های بهداشتی ملی و نماینگان دولتی همکاری می کنند. این طرحها اجرای چارچوب دسترسی ایمن تر، آموزش متخصصین مراقبتهای درمانی دربارۀ حقوق و مسئولیتهای پرسنل مراقبت درمانی، روابط عمومی و افزایش آگاهی، ترجمۀ انتشارات مراقبتهای درمانی در معرض خطر به منظور ترویج به زبان خودشان، گنجاندن مراقبتهای درمانی در معرض خطر در آموزش حقوق بین المللی بشردوستانه، و میزبانی میزگردها و سمپوزیوم ها با ذینفعان شامل انجمن های مراقبت درمانی و مقامات می باشد.

مشارکت با جمعیت هلال احمر ایران در خصوص مراقبتهای درمانی در معرض خطر

بین سال های 2012 و 2014، علاوه بر مشورت های انجام شده در سطح میدانی، 11 کارگاه تخصصی در سطح جهانی در 9 موضوع مختلف در خصوص ابعاد مختلف این پروژه برگزار شد. در این خصوص، نمایندگی کمیتۀ بین المللی صلیب سرخ در تهران و جمعیت هلال احمر ایران مشترکاً یک کارگاه موضوعی در فوریه 2013 با موضوع «جمعیت ملی در واکنش به مراقبتهای درمانی در معرض خطر» برگزار کردند که 13 جمعیت ملی و همینطور نمایندۀ فدراسیون در این کارگاه شرکت نمودند.

فرآیند کارگاه های موضوعی منجر به شکل گیری بیش از 150 توصیه برای پیشگیری، کاهش و واکنش به خشونت علیه مراقبت درمانی گردید. توصیه ها و اقدامات عملی ذینفعان گوناگونی از جمله قانون گذاران و مقامات دولتی، حاملان سلاح، جمعیت های ملی، کارکنان مراقبت درمانی، رهبران اجتماعی و دینی را مخاطب قرار دادند.

همچنین در ژوئن 2015، کمیتۀ بین المللی صلیب سرخ و جمعیت هلال احمر ایران میزگردی دربارۀ «واکنش به چالشهای بشردوستانه برای ارائۀ ایمن مراقبتهای درمانی» برگزار نمودند که نمایندگان وزارتخانه های امور خارجه، بهداشت، دفاع، و انجمن پزشکان ایران به همراه نمایندگان جمعیتهای ملی افغانستان و نروژ در آن شرکت داشتند.

انتشارات

این پروژه تا کنون 3 نشریۀ مرتبط با موضوع مراقبتهای درمانی در معرض خطر را به زبان فارسی نشر داده است.